Na het Griekse 'Nee'

Alles is nu politiek in Griekenland, de kunsten niet uitgezonderd. Het meest in het oog springt de Biënnale van Thessaloniki. Met het thema 'Between the Pessimism of the Intellect and the Optimism of the Will' zit de vijfde Biënnale van Thessaloniki de politieke en economische crisis op de huid. De Biënnale opende eind juni en loopt nog tot 30 september.

In een interview vertelde curator Katerina Gregos dat de hoofdtentoonstelling op losse schroeven heeft gestaan, omdat het Griekse ministerie van Cultuur 'opeens' niet meer thuisgaf. Met vereende krachten wist Gregos toch nog de werken van 44 kunstenaars uit 25 landen, waaronder Erik van Lieshout en James Beckett uit Nederland, naar Thessaloniki te halen: "De Biënnale symboliseert het nog werkende, creatieve Griekenland."

Het is de vraag hoe lang culturele instellingen nog overeind kunnen blijven. Staatsmusea dreigen in grote problemen te komen. Het museum voor hedendaagse kunst in Thessaloniki, thuisbasis van de biënnale, zou alleen nog geld hebben voor salarissen en zou andere rekeningen niet meer kunnen betalen. Volgens Denys Zacharopoulos, artistiek directeur van het Macedonisch museum van hedendaagse kunst in Thessaloniki, stuurt het ministerie van Cultuur aan op een fusie tussen beide musea: "De harde economische feiten zorgen er voor dat we niet meer kunnen dromen over een betere wereld".

Ook de Biënnale van Athene gaat dit jaar van start. Deze biënnale, winnaar van de ECF Prinses Margriet Award 2015, loopt door tot juni 2017. Dan neemt de Documenta het stokje over. Dat de Duitse Documenta ook in Athene zou neerstrijken was al enige tijd bekend, maar in het licht van de huidige eurocrisis, waarin de Duits-Griekse verhoudingen op de proef gesteld worden, krijgt het nog eens een extra politieke lading.  

Sommige artist-in-residency plekken zagen de afgelopen tijd het aantal aanmeldingen stijgen, ook vanuit het buitenland. Athene wordt al het nieuwe Berlijn genoemd. Goedkope werkplekken en een gretig publiek maken het voor kunstenaars een dynamische plek. Juist het gebrek aan zekerheden lijkt kansen op te leveren, maar waarschijnlijk zal niet elke kunstenaar goed kunnen gedijen in een zwaar gepolitiseerde samenleving.

De onrust heeft wel tot in ieder geval één opmerkelijke afzegging geleid bij het Festival van Athene (juli-augustus). De voorstellingen van de rockopera Jesus Christ Superstar op 3 en 4 juli met 'a full cast from London' werden afgelast door de producenten People Entertainment Group in Griekenland en The Really Useful Group van Andrew Lloyd Webber en Tim Rice. Als reden werden de recente politieke ontwikkelingen en de instabiliteit en onveiligheid aan de vooravond van het referendum genoemd.

Creative Europe
Hoewel de economische situatie in Griekenland al jaren verre van rooskleurig is, lijken de huidige crisis en met name de beperkingen in het betalingsverkeer een zware wissel te trekken op culturele instellingen. Internationale samenwerkingsprojecten dreigen te stranden, waaronder een aantal die een bijdrage ontvangen uit het Creative Europe programma.

Momenteel lopen er een aantal Europese projecten met Griekse deelnemers. Drie kleinschalige samenwerkingsprojecten hebben een Griekse projectcoördinator, die ook verantwoordelijk is voor het financiële beheer. Bij één van die projecten -Citizen Artist Incubator- is de Nederlandse organisatie La Vie sur Terre van componist Merlijn Twaalfhoven betrokken. Het project is net gestart en verkeert niet in acuut gevaar, maar Twaalfhoven maakt zich wel zorgen of het überhaupt nog van de grond zal komen. De grootste uitdaging is nu het vastleggen van de cofinanciering, wat in de huidige omstandigheden bijzonder moeilijk is.