DutchCulture on Tour – Editie Limburg: internationale kansen geworteld in lokale cultuur

Op maandag 22 maart 2021 vond de derde editie plaats van DutchCulture on Tour, virtueel in Limburg. Na een live evenement in Brabant en een online editie voor Noord-Nederland, werd voor het culturele veld in Limburg weer een nieuw format ontwikkeld. Dit keer wisselden we digitale rondetafelgesprekken af met workshops door adviseurs. De vier tafelgesprekken zijn hieronder in hun geheel terug te kijken.

Het doel van DutchCulture on Tour is het wederzijds leren kennen van de verschillende regio’s in Nederland en hun internationale samenwerkingsverbanden, zodat de hele culturele Nederlandse sector geholpen kan worden bij haar internationale ambities. DutchCulture werkt om die reden voor elke editie samen met lokale partners die ons ter plekke de weg wijzen. Huis voor de Kunsten Limburg in Maastricht is de plek voor regionale culturele ondersteuning in Limburg. Met een takenpakket zoals het stimuleren van ontwikkeling voor kunstenaars en erfgoedprofessionals, het adviseren van lokaal beleid en het stimuleren van interregionale samenwerking in de amateurkunst, is zij een ideale partner voor DutchCulture on Tour.

Onze tweede partner, het Limburgs Museum in Venlo, was niet alleen de locatie waar we via een livestream met onze Limburgse gasten in gesprek wilden gaan – wat helaas niet kon vanwege de restricties – het museum hielp ons ook de internationale culturele geschiedenis en ambities van de regio te begrijpen. Met twee partners uit Zuid- en Noord-Limburg kreeg DutchCulture greep op de verscheidenheid van het culturele milieu in het zuiden, en kwamen er interessante vraagstukken op tafel.

Aangezien elke regio in Nederland haar eigen culturele uitdagingen en krachten kent, zijn de thema’s voor de rondetafelgesprekken geworteld in de lokale cultuur. De eerste tafel werd geleid door Lonneke Lemlijn, projectleider sociale innovatie en erfgoed van de Provincie Limburg, en Marjolein van Bommel, hoofd Mobility & Advice van DutchCulture. Zij spraken over beleid en subsidieprogramma’s, van lokaal tot Europees en internationaal, en hoe kunstenaars hier gebruik van kunnen maken. Lemlijn nam de kijker mee naar de internationale mogelijkheden bij de Provincie Limburg. Van Bommel legde uit hoe internationaal cultuur beleid tot stand komt, vanuit welke ministeries deze wordt uitgevoerd en hoe DutchCulture hierin kan adviseren.

Sinds 2021 zijn de Sustainable Development Goals (SDG's) verbonden met het internationaal cultuurbeleid (ICB) en is er bijzondere aandacht voor duurzaamheid, welzijn en sociale gelijkheid. DutchCulture geeft ook advies over internationale programma’s zoals Creative Europe en kunstenaarsresidenties via Transartists. De Provinciewerkt op haar beurt nauw samen met de EUregio en ondersteunt vooral de grensoverschrijdende samenwerking met Duitsland en België. Tijdens het gesprek werd ook gewezen op de digitale informatietools waar kunstenaars gebruik van kunnen maken, zoals het portaal OverBruggen voor Vlaams-Nederlandse samenwerking en de DutchCulture Database met internationale activiteiten van het Nederlandse culturele veld.

Voor het tweede tafelgesprek schoven vier culturele professionals aan met een internationale blik. Sinds 1958 hebben regio’s aan de grenzen van Nederland, Duitsland en België samenwerkingsovereenkomsten onder de noemer EUregio. Deze zijn verschillend van opzet en grootte, maar hebben alle aandacht voor cultuur als grote verbinder. Limburg is onderdeel van zowel Euregio Maas-Rhein als de Euregio Rijn-Maas Noord.

Beide EUregio’s zetten zich in om lokale initiatieven uit de drie landen met elkaar te verbinden en stimuleren de uitwisseling van activiteiten over de grens. Waar de grenzen van de EUregio zelf liggen is te vinden op hun websites, en tussen de regio’s onderling vindt natuurlijk ook uitwisseling plaats. De langetermijnverbinding met de EUregio’s maakt Limburg een unieke Nederlandse provincie voor culturele grensoverschrijdende samenwerking, en dit zie je ook terug bij de makers.

Dansers en choreografen Roshanak Morrowatian en Mami Izumi  wonnen de BNG Bank Dansprijs 2020 en zijn bezig met het opzetten van hun eigen dansgezelschap Rover in Limburg. Beiden combineren een Europees thuis met roots van buiten Europa (Iran en Japan). Het internationaal opzetten van hun kunstpraktijk voelt daarom heel natuurlijk, met Maastricht als een unieke centrale plek. Toch hebben ze ook ervaren hoe verschillend de gebruiken en regels kunnen zijn tussen bijvoorbeeld Brussel, Limburg en Noordrijn-Westfalen, en hoe een grensoverschrijdend perspectief nog niet overal de norm is. “Ik denk dat het allerbelangrijkste is, voordat we Europese fondsen kunnen aanvragen, het vinden van stabiele partners is. En dat is voor een beginnend gezelschap nog niet zo makkelijk. We hebben veel connecties gemaakt, maar echt met elkaar aan tafel gaan zitten is lastig. Vooral de Duitsers zijn daar best terughoudend in. DutchCulture of Huis voor de Kunsten zouden een rol kunnen spelen in het bij elkaar brengen van die partijen,” aldus Morrowatian.

Cinesud, de filmproductiemaatschappij van Limburg, heeft ook een internationale werkpraktijk. Voor filmproductie is de samenwerking met Duitse en Belgische partners van grote waarde en het samenbrengen van het filmaanbod is voor de bezoekers van het EUregio Film Festival een verrijking. Toon Hezemans, voorzitter van CineSud en directeur van het grensoverschrijdende Dutch Mountain Film festival, ziet in de EUregio veel kansen voor het Nederlandse veld. Nog steeds kan er een wereld gewonnen worden, en vraagt grensoverschrijdend samenwerken om veel voorbereiding en extra organisatievermogen op het gebied van bijvoorbeeld financiering, mobiliteit en contracten. Volgens Bert Mennings, directeur van DC on Tour-partner het Limburgs Museum, moeten we de EUregio niet alleen zien als een uitbreiding van het (culturele) werkveld, maar is er ook een gedeelde culturele identiteit en geschiedenis. Het museum wil daar bij exposities een licht op laten schijnen. Of zoals Mennings makers wil meegeven: “Ga het doen. Het is ontzettend leuk om met partners over de grens te werken. Maar kijk waar de energie zit, naar mensen met wie je een klik hebt en die jouw ambities delen.”

Wie opgroeit aan de Nederlandse grens, vergeet nog wel eens dat deze er überhaupt is. Steeds meer mensen hebben hun werk, culturele aanbod en dagelijkse leven over meerdere landen verspreid. De derde gesprekstafel, georganiseerd door het Huis van de Kunsten, bracht het inzicht dat amateurkunst minder dan de professionele makers de grens ziet als een barrière. Cultuurparticipatie is in Limburg heel belangrijk, mede door de kansen over de grens die het aanbod verrijken. Lid worden van een meertalig koor, naar een museum of een festival over de grens – als je opgroeit met een grensoverschrijdend perspectief is er meer cultuur om uit te kiezen. Het Huis voor de Kunsten ging in gesprek met Pop in Limburg, Fonds voor Cultuurparticipatie en het Belgische OPENDOEK over het speciale internationale karakter van de amateurkunst in Limburg.

De Duitse en Vlaamse amateursector zijn heel verschillend, zo blijkt uit het gesprek. Duitsland wordt als formeler en hiërarchischer ervaren, maar in België zijn de middelen meer gecentraliseerd in Brussel en is er minder mogelijk qua samenwerking. Tegelijkertijd bewijzen voorbeelden zoals OPENDOEK dat het wel mogelijk is om overkoepelend samen te werken. “Wij hebben vijftien groepen vrijwilligers in vijftien regio’s, zij zijn het luisterende oor en het doorgeefluik naar ons als overkoepelende organisatie. We proberen om heel veel van onderuit te laten komen, zoals festivals, als er ideeën voor zijn proberen wij die zoveel mogelijk te ondersteunen,” zegt Lennerd Carrein, projectcoördinator van OPENDOEK. Misschien kunnen de professionele en amateursector van elkaar leren in het van onderuit verbinden over landsgrenzen heen.

Het vierde en laatste gesprek over streektaal paste ook goed in het uniek Limburgse profiel. Met drie landen dichtbij is het immers belangrijk om elkaar te verstaan, zodat taal geen kloof maakt van de landsgrens. Een onderwerp dat DutchCulture tijdens de conferentie Fair Cultural Collaboration in 2020 ook centraal stelde. In Limburg werd weer eens duidelijk hoezeer de lokale taal – het Limburgs – verbonden is met de identiteit en de manier waarop cultuur wordt ervaren. De focus op streektaal lijkt misschien heel plaatselijk, maar heeft juist een internationaal aspect. Het Limburgs heeft veel overeenkomsten met Duitse en Belgische streektalen, ze zijn alle verwant aan het Nederfrankisch, en zorgt hiermee voor grotere verbinding tussen de buren rondom de grens.

Onze virtuele tour naar het Zuiden heeft slechts een tipje van de sluier opgelicht; Limburg heeft veel meer cultuur en expertise op het gebied van internationale samenwerking. We verheugen ons op een terugkomst, een fysiek bezoek hopelijk, zodat we met een puntje vlaai langs de Maas kunnen zitten.

Dit was de derde editie van DutchCulture on Tour. De volgende editie vindt plaats op 4 juni in Zeeland. We houden je op deze site en via onze sociale media op de hoogte. Heb je interesse? Stuur dan alvast een mail naar Renske Ebbers.