Wat je als maker moet weten over het internationaal cultuurbeleid voor Noord-Nederland

Tijdens onze reeks DutchCulture on Tour focussen onze adviseurs zich elke editie op een andere cultuurregio; met algemene informatie over internationaal cultuurbeleid en internationalisering en persoonlijke gesprekken waarin we vragen van makers over internationale mogelijkheden beantwoorden. Op 9 november vindt ons digitale evenement DutchCulture on Tour: Editie Noord-Nederland plaats in samenwerking met Station Noord, voor makers en culturele organisaties in Groningen, Friesland en Drenthe. Tijdens deze ontmoeting kunnen we je helpen je internationale ambities te verwezelijken.

In voorbereiding op het evenement van 9 november bieden we je hierbij een overzicht van de mogelijkheden van het officiële (internationaal) cultuurbeleid van (Noord-)Nederland:

• Het internationaal cultuurbeleid
• Het nationaal cultuurbeleid
• Regioprofiel We The North: het internationaal cultuurbeleid van Noord-Nederland
• Provinciaal cultuurbeleid

Het Nederlands internationaal cultuurbeleid (ICB) is het gezamenlijk beleid van de ministers van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap (OC&W), Buitenlandse Zaken (BZ) en Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS). Een van de doelstellingen van dit beleid is de Nederlandse culturele sector in het buitenland sterk te positioneren door middel van zichtbaarheid, uitwisseling en duurzame samenwerkingen. Dit biedt de Nederlandse kunst- en cultuursector inspiratie, kennis, verrijking en marktverruiming en leidt bovendien tot een grotere economische waarde van de sector.  

Europa
Europa krijgt binnen het Nederlandse internationaal cultuurbeleid extra aandacht, aangezien de Europese landen belangrijke handelspartners en bondgenoten zijn voor ons land. Ontwikkelingen in Europa, zoals toenemende migratieproblematiek en de Brexit, vragen om een sterker op Europa gericht buitenlandbeleid. Het Nederlandse internationaal cultuurbeleid stimuleert Europese culturele samenwerkingen en draagt zo bij aan een goede verstandhouding met deze landen. Het ICB verbindt zich dan ook aan de Europese culturele agenda die recht doet aan gemeenschappelijke waarden als mensenrechten, diversiteit, tolerantie en behoud van erfgoed. Het Nederlandse culturele en audiovisuele mediaveld maakt onder andere gebruik van het Europese subsidieprogramma voor de culturele sector: Creative Europe.

Focuslanden
Hiernaast focust het ICB zich op specifieke landen, de zogenaamde focuslanden. De afweging voor de landenkeuze is een combinatie van vraag uit het buitenland, artistieke en economische mogelijkheden voor de Nederlandse culturele sector, artistieke kwaliteit, maatschappelijke relevantie, historische relatie en buitenlandpolitiek belang. Het nieuwe beleid van 2021-2024 zet in op de volgende 23 landen:

• Binnen Europa: België/Vlaanderen, Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Italië, Polen, Spanje en het Verenigd Koninkrijk
• Aan de grenzen van Europa: Rusland*, Turkije, Egypte en Marokko
• Buiten Europa: Australië*, Brazilië*, China, India*, Indonesië*, Japan*, Sri Lanka*, Suriname*, Verenigde Staten*, Zuid-Afrika* en Zuid-Korea

In het ICB wordt verondersteld dat Nederlandse steden en regio’s in toenemende mate internationaal opereren. Daarbij richten deze regio’s de blik vooral op Europa en de grensgebieden. Om hen te ondersteunen investeren de ministers in de informatievoorziening over EU-instrumenten die hen hierbij kunnen helpen, en in mogelijkheden tot internationale samenwerking. DutchCulture draagt hier mede aan bij door het programma DutchCulture on Tour. Wij hebben de kennis en het netwerk om deze toenemende internationale interesse vanuit verschillende (cultuur)regio’s te ondersteunen. Ook streven de ministers naar het vergroten van kennisdeling over goede praktijken van internationale samenwerking in de regio. De database van DutchCulture is een geschikte tool om kennis over internationale samenwerking te delen en te vergroten. Deze database biedt een overzicht van de internationale activiteiten van culturele organisaties en makers uit Nederland. Makers en organisaties kunnen deze raadplegen om kennis over internationale samenwerking op te doen.

Elke vier jaar presenteert het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap een nieuw cultuurbeleid. Vanaf 2021 gaat de nieuwe beleidsperiode in. Een onderdeel van dit cultuurbeleid is de samenwerking van het ministerie van OC&W met de decentrale overheden: de gemeenten en provincies. Deze decentrale overheden zien een meerwaarde in de inspraak in het cultuurbeleid, omdat zij zicht hebben op hun eigen regionale culturele, sociale en maatschappelijke situatie, en kennis hebben over de kansen en uitdagingen op stedelijk en regionaal niveau. Om de ontwikkelingen en kracht in het culturele veld te ondersteunen worden toekomstige plannen daarom vanuit de decentrale overheden samen met het veld vormgegeven.

Nederland kent vijftien cultuurregio’s. In deze cultuurregio’s stellen de samenwerkende gemeentes en provincies, zoveel mogelijk samen met het culturele veld, profielen op waarin zij hun gezamenlijke visie op kunst en cultuur beschrijven. Hierin staan ook de uitdagingen die zij zien en willen oppakken, de wijze waarop het rijksbeleid, lokaal beleid en regionale samenwerking kunnen bijdragen aan oplossingen voor deze uitdagingen en de wijze waarop dit bijdraagt aan het landelijke cultuurbeleid. Ook internationale ambities kunnen hierbij aan bod komen.  

De provincies Friesland, Groningen en Drenthe vormen één culturele regio met een gezamenlijk profiel: We The North. In dit profiel staan thema’s en doelen waar ze als cultuurregio op in willen spelen, zoals de wisselwerking tussen stad en regio, de verbinding met maatschappelijke opgaven en landschap en (cultuurhistorische) verhalen. We The North kent de volgende programmalijnen:

• Talentontwikkeling en cultuuronderwijs: stimuleren van kunst- en cultuuronderwijs en de effectieve organisatie van talentontwikkeling
• Innovatie: stimuleren van cross-overs tussen sectoren en creatieve broedplaatsen
• Stad en Regio: stimuleren van publieksverbreding, het vergroten van de maatschappelijke effecten van cultuur en de verbinding met cultuurhistorisch erfgoed en gebiedsontwikkeling

Onderdeel van het profiel We The North zijn proeftuinen, bedoeld om culturele vernieuwing in de regio te stimuleren. Ze zijn opgezet door de cultuurregio’s zelf en spelen in op lokale culturele ambities. Een daarvan is Meertaligheid. De taaldiversiteit in de noordelijke provincies is met haar streektalen groot. Deze proeftuin kent ook een internationale component: onder meer vanwege de taalverwantschap met de Frieslanden in Duitsland en Denemarken. Daarbij huisvest de regio veel internationale inwoners. In Groningen, Assen, Leeuwarden en Emmen zijn in totaal zo’n 18.000 internationale studenten - en dit aantal blijft groeien - en wonen er veel expats van internationale bedrijven en hun gezinnen. Meertaligheid wordt gezien als een sociale vaardigheid; We The North ziet dit als een middel om cultureel en sociaal wendbaar te zijn. Een concrete stap die We The North wil zetten is het bestendigen van internationale coalities en netwerken waarin makers hun werk kunnen delen. Het totale budget voor de proeftuin is € 370.000, waarvan € 220.000 voor de programmering van culturele projecten.

Ook provincies en gemeentes maken en voeren hun eigen cultuurbeleid. In beginsel was de taak van provincies het zorgen voor zaken die de gemeenten en het Rijk niet wilden of konden uitvoeren op regionaal niveau, bijvoorbeeld het verstrekken van subsidie op het gebied van cultuureducatie en bibliotheekwerk. De laatste jaren profileren provincies zich juist door middel van cultuur. Gemeentes en provincies voeren een steeds autonomer cultuurbeleid dat inspeelt op de behoefte en maatschappelijke uitdagingen in de regio.

Groningen
De provincie Groningen spreekt in haar beleidsnota Wij zijn cultuur uit dat zij een faciliterende rol inneemt om internationalisering te stimuleren, onder andere door internationale samenwerkingsprojecten mede te financieren. De provincie is onderdeel van een aantal Europese netwerken en programma’s als Eems Dollard Regio (EDR) en het programma MOMAr (Models of Management for singular rural heritage). Ook zijn een aantal culturele instellingen uit deze provincie verbonden met het programma van Creative Europe, zoals Noorderzon en Eurosonic Noorderslag.  

Friesland
De provincie Friesland is actief betrokken bij het cultuurveld in haar regio. Leeuwarden-Fryslân 2018 (afgekort LF2018) is de titel voor Leeuwarden als culturele hoofdstad van Europa in 2018. Gedurende dat hele jaar waren er culturele activiteiten in zowel de stad Leeuwarden als de provincie Friesland. Dit eenjarige evenement zorgde voor veel nieuwe Europese samenwerkingen op cultureel en sociaal-economisch gebied die ook na dat jaar zijn blijven bestaan. Om deze netwerken in stand te houden en nieuwe makers aan de provincies te binden, is een Europese blik in het beleid voor deze provincie van groot belang. Friesland heeft de wens om uit te groeien tot hét kenniscentrum voor meertaligheid in Europa. Daarbij zet de provincie in op een intensieve samenwerking met de partners die verenigd zijn in het Network to Promote Linguistic Diversity. Naast taal en LF2018 is er nog een pijler waar de provincie haar internationale wensen over uitspreekt: voor de leegstand van de kerken zoekt zij contact met internationale connecties om hier creatieve oplossingen voor te vinden. Friesland stimuleert Europese culturele samenwerkingen, om zo via cultuur een bijdrage te leveren aan de implementatie van maatschappelijke opgaven als verduurzaming van de Friese samenleving.

Drenthe
Drenthe richt zich in haar internationaal cultuurbeleid vooral op de samenwerking met Duitsland. Dit doet zij door nieuwe of bestaande samenwerkingen te stimuleren en culturele instellingen met internationale ambities (financieel) te ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn Het Drents Museum, het Internationaal Filmfestival Assen, de internationale manifestatie Into Nature en erfgoed met internationaal belang zoals Stichting Geopark De Hondsrug en de Koloniën van Weldadigheid, die beide op de UNESCO werelderfgoedlijst staan.

* Deze landen zijn aangemerkt voor gecoördineerde erfgoedsamenwerking.

• OC&W, BZ (2019, 6 december). Beleidskader internationaal cultuurbeleid 2021-2024 [kamerbrief]. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/12/06/beleidskader-internationaal-cultuurbeleid-2021-2024
• Engelshoven, van, I.K (2019, 11 juni). Uitgangspunten Cultuurbeleid 2021-2024 [kamerbrief]. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/beleidsnota-s/2019/06/11/uitgangspunten-cultuurbeleid-2021-2024
• Engelshoven, van, I.K(2018, 14 juni). Cultuurbeleid 2021-2024, stedelijke en regionale profielen. Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2018/06/14/cultuurbeleid-2021-2024
• We The North (2018). We The North Regioprofiel 2018. Geraadpleegd van https://www.wethenorth.org/downloads/
• Wulfse, M (2020, 6 oktober). Uitvoeringsprogramma cultuur 2021-2024 Wij zijn cultuur. Geraadpleegd van https://cultuurnotagroningen.nl/bekendmaking-cultuurnota-2021-2024/
• Provincie Friesland (2019, november). Nota Nij Poadium 2021-2024. Geraadpleegd van https://www.fryslan.frl/beleidsthemas/beleid-voor-cultuur-taal-erfgoed-en-onderwijs_3376/
• Provincie Drenthe (2020, september). Cultuurnota 2021-2024 Cultuur om te delen. Geraadpleegd van https://www.provincie.drenthe.nl/onderwerpen/cultuur-sport-vrije/cultuurnota-drenthe/  
• Jensma, G en Popkema, A (2019) Manifest Meertaligheid. Geraadpleegd van https://www.wethenorth.org/proeftuinen/meertaligheid/
• Heuven, van, R (2015, maart) De provinciale staat van het cultuurbeleid. Geraadpleegd van https://www.kunsten92.nl/wp-content/uploads/2015/03/Provincialestaat_cultuurbeleid.pdf
• Raad voor Cultuur (2017, november) Nieuw elan voor de stedelijke cultuurregio. Geraadpleegd van https://toekomst-cultuurbeleid.cultuur.nl/verkenning/nieuw-elan-voor-de-stedelijke-cultuurregio